Cicha furtka w sprawie praw człowieka

Na szczycie w Brukseli polski rząd zastrzegł sobie możliwość decyzji, że unijna Karta Praw Podstawowych nie będzie u nas obowiązywać

Karta Praw Podstawowych określa prawa i wolności, których poszanowanie mają gwarantować obywatelom krajów UE organy Unii. A także państwa członkowskie przy wykonywaniu kompetencji unijnych (np. dawaniu dopłat rolniczych).

Są tam zapisane prawa, które gwarantuje Konwencja Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, na podstawie której orzeka Trybunał w Strasburgu. A także m.in. prawa socjalne, gospodarcze, związkowe (np. prawo do strajku) i zupełnie nowatorskie - jak prawo do dobrej administracji.

Kartę ogłoszono na szczycie w Nicei w 2000 r. Miała być częścią unijnej konstytucji. Ale konstytucja upadła i Karta nigdy nie weszła w życie.

Czekała na decyzję krajów członkowskich. A ta zapadła na zakończonym właśnie szczycie w Brukseli. Szczyt ustalił, że zamiast eurokonstytucji będzie tzw. traktat reformujący. A w tym traktacie będzie odwołanie do Karty Praw Podstawowych jako części unijnego prawa, które będzie obowiązywać wszystkie kraje członkowskie.

Jedynym państwem, które zgłosiło zastrzeżenie, była Wielka Brytania. Londyn nie chce, by na Kartę można się było powoływać przed brytyjskimi sądami. I aby Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu nie mógł oceniać, czy Wlk. Brytania się do niej stosuje.

W komunikacie końcowym po szczycie znalazł się też zapis, że również dwa inne państwa zastrzegły sobie możliwość złożenia takiego samego zastrzeżenia. Okazuje się, ze to Irlandia i Polska.

- Karta jest bronią obywateli przeciw naruszeniom ich praw i wolności przez państwo przy wykonywaniu kompetencji unijnych. Rząd polski zastrzegł, że być może nie da swoim obywatelom tej broni. To co najmniej dziwne - mówi dr Adam Bodnar z Zakładu Praw Człowieka Uniwersytetu Warszawskiego. - W dodatku dzieje się to bez publicznej debaty. Dlaczego rząd nie uważa za stosowne, by wyjaśnić obywatelom powody, dla których nie chce, aby chroniło ich unijne prawo?

Robert Szaniawski, rzecznik MSZ, nie wiedział o zapowiedzi zastrzeżenia złożonej przez Polskę: - Może to wynikać z przyjętej przez nas ogólnej zasady pierwszeństwa prawa krajowego przed unijnym i rozgraniczania kompetencji organów Unii i Polski - powiedział.

Wlk. Brytania ma zastrzeżenia do tego, jak w Karcie unormowane jest prawo do strajku. Obawia się, że będzie wykorzystywane przez pracowników międzynarodowych przedsiębiorstw.

Jakie konkretne postanowienia Karty mogłyby się nie podobać rządowi polskiemu - rzecznik Szaniawski nie wiedział.

Niezależnie od zostawienia sobie furtki w sprawie obowiązywania całej Karty, nasza delegacja złożyła deklarację, że Karta nie będzie ograniczała możliwości uchwalania w Polsce prawa dotyczącego moralności publicznej.

Można się domyślać, że chodzi o zabezpieczenie, by unijne prawo nie wymusiło liberalizacji prawa aborcyjnego czy legalizacji związków osób tej samej płci.

Takie zastrzeżenie nasz rząd zgłaszał już od wejścia do UE, m.in. przy traktacie akcesyjnym.

Ewa Siedlecka
Gazeta Wyborcza
27-06-2007